Sabine Bolk: De reis naar Batik

Lezing "De reis naar Batik" aan het voorbereiden

Het is wat stil op mijn site, maar het is zeker niet rustig. Ik ben op het moment veel aan het lezen, schrijven, expo's aan het bezoeken en zelfs aan het interviewen voor mijn blog De reis naar Batik. Nog steeds ontdek ik dagelijks prachtige, inspirerende zaken over Batik, maar omdat ik me in zoveel meer interesseer en omdat ik op Nederlandse bodem zowel op het gebied van Indonesische als Nederlandse historie zoveel tegenkom, is mijn onderzoeksgebied verbreed.
Er is nogal veel aan de hand in ons kunstklimaat en ik kom steeds vaker in de positie dat ik mijn "kunstenaarschap" moet verantwoorden. Ik ben om deze reden posts gaan maken over tijdelijke kunst. Deels omdat ik tijdelijke tapijten maak, mijn rijsttapijten, deels omdat tijdelijke kunst mij inspireert en fascineert. De focus ligt op vloerkunst van organische materialen.
Tegelijkertijd ben ik met blogposts over Traditional Dutch begonnen. Wat zijn nou typische Nederlandse (volks)kunsten & tradities en hoe Nederlands zijn ze? Hoe zijn ze beïnvloed door andere culturen (denk aan de VOC, de Spanjaarden, de Vikingen etc) en hoe wordt er in de moderne kunst met deze tradities/rituelen/historie/onze roots omgegaan?

Louise Rahardjo toont Batik van Eliza van Zuylen

In de geschiedenis van Batik heeft Nederland een grote invloed gehad. Batik Belanda (vanaf 1840 tot 1940) zijn batiks gemaakt door Indo-Europese vrouwen. Deze Batiks hadden vaak een duidelijke Europese en zelfs typisch Nederlandse invloed. Zaterdag 17 december opent er bij Museum Nusantara in Delft een expositie over deze Batiks. Een tijdje terug interviewde ik Louise Rahardjo, de assistent conservator van het museum, over Batiks, cureren & haar liefde voor Indonesië. Ik realiseerde mij na dit interview dat mijn blog meer is geworden dan een reisverslag aangevuld met opvallende dingen die ik tegenkom en mij inspireren. Het is een onderzoek geworden naar mijn geschiedenis, mijn roots.

Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in kunst & historie. Archeologische opgravingen, folkloristische ambachten, zoeken in stoffige archieven & het restaureren van oude meesters kwamen vroeger vaker in mijn toekomstdromen voor dan performances met body paint, temporary art, helverlichte witte expo-ruimtes & subsidies.
Toch kwam ik terecht op de kunstacademie. Ik was simpelweg geen archeoloog/(kunst)historici/antropoloog materiaal. Ik beschik absoluut niet over een talenknobbel, maar wel over een grote drang naar kennis. Op de kunstacademie kon ik me heerlijk onderdompelen in de boeken over & exposities gevuld met onze moderne westerse kunst. Alleen mijn werk zelf paste nooit helemaal in dat hokje. Mijn werk heeft iets boers, iets folkloristisch, iets laagdrempeligs, waarvoor de gegoede kunstburgers hun neus al ophalen. En toch is het wel kunst..tja.

Rijsttapijt tijdens de Gods walk in Selat, Bali

Op zoek naar mijn plek ergens tussen tijdelijke kunst en folkloristische volkskunst/rituelen in, ontdekte ik dat mijn werk zich juist op dit grensgebied begeeft. Op het moment ben ik bezig met informatie verzamelen over zand-, rijst-, bloemen- en zouttapijten.
In mijn rijstbijbel "The Art Of Rice" stuitte ik op een foto van een priester die over een meters lang rijsttapijt loopt in Bali. Een paar maanden geleden vond ik een boekenreeks "Volkskunst der Lage Landen". In deel 1 staat een foto van een meters lang bloementapijt waarover de priester tijdens de processie naar de kerk loopt (hier heb ik ondertussen ook 7 min. filmbeeld van uit 1923). En in Brazilië maken ze zouttapijten.
In Nederland hebben wij een traditie waarbij de vloer van de "schone" of "mooie" kamer bedekt werd met een zandtapijt. Ik heb foto's gevonden in mijn rijstbijbel die een zelfde soort tapijten tonen van rijst(meel) in India en Calcutta. Ook worden de meters lange bloementapijten aangevuld met zandtapijten.
Waar en wanneer is deze traditie begonnen? Heeft een missionaris het ritueel gezien op Bali en dacht hij "... dat gaan wij met bloemen doen!", of is het juist door Katholieken geïntroduceerd op Bali of in Brazilië. Of is het veel ouder dan dat, een Germaans ritueel, zoals kerstboom verbranden of juist een Oceanisch ritueel, zoals voorouderverering?
Nog genoeg om te ontdekken dus. Daarnaast is de vraag welke vorm krijgt het. Blijft het bij mijn blog De reis naar Batik, wordt het een boek, een expositie of juist een combinatie van alle drie?
Volgend jaar maak ik alweer 5 jaar rijsttapijten, een goed jaar dus om hiermee bezig te zijn.